Politiek van de nabijheid

Stel je voor: een gezin woont in een krappe woning waar de schimmel op de muren staat. Het gezin heeft een laag inkomen en veel schulden. Het gezin bestaat uit een depressieve vader met een alcoholprobleem, een moeder die geen Nederlands spreekt en drie kinderen waarvan er één een verstandelijke beperking heeft, een tweede aan het ontsporen is en de dochter van 15 probeert de boel bij elkaar te houden. Tot een jaar geleden zouden er – als dit gezin überhaupt al werd gevonden – misschien wel 15 verschillende hulpverleners met de gezinsleden bezig zijn. Je kunt je inbeelden dat dit voor het gezin nogal ondoorzichtig was, en dat er (onbedoeld) veel langs elkaar heen gewerkt werd. Onze voormalig wethouder Lodewijk Asscher zei het al: “niet het zorgaanbod, maar het praktische probleem van het gezin moet het uitgangspunt vormen”.

Daar ben ik het hartgrondig mee eens. In de Kolenkitbuurt – in 2009 nog tot slechtste buurt van Nederland uitgeroepen – zijn relatief veel van deze zogenoemde multiprobleemgezinnen. De vele en verschillende hulpverleningsprojecten die in deze buurt ontstonden zorgden voor veel onduidelijkheid voor bewoners. In 2011 is stadsdeel West daarom begonnen met een nieuwe aanpak. Deze aanpak houdt in dat alle hulpverleners van verschillende instanties samen werken in één team, met één regisseur voor één gezin. Voortaan hebben deze gezinnen één bekend gezicht en worden hun problemen op integrale wijze aangepakt. Belangrijk onderdeel van de aanpak is bovendien dat mensen zélf worden gestimuleerd om hun problemen aan te pakken, en om daarbij eventueel de hulp van hun eigen sociale netwerk in te roepen. De hulpverlener is dan ook veel meer een ondersteuner: in plaats van alles uit handen te nemen stelt hij of zij mensen in staat zelf naar een oplossing te werken. Het stadsdeel levert de teamleider en houdt zo regie op de onderlinge samenwerking tussen de verschillende instanties.

En wat is gebleken? De aanpak is succesvol! Inmiddels is de Kolenkitbuurt niet meer de slechtste buurt van Nederland. Dat komt uiteraard niet alleen door deze aanpak maar het heeft vast geholpen. Bovendien is de centrale stad er zo geïnspireerd door geraakt, dat de aanpak in de Kolenkit inmiddels tot stedelijk programma is gemaakt met de naam ‘Samen DOEN in de buurt’. Dat vervult mij met trots: onze aanpak, een voorbeeld voor de hele stad! Bovendien noemde onze nieuwe wethouder Pieter Hilhorst bij zijn installatie deze aanpak als voorbeeld voor de politiek van de nabijheid die hij zal nastreven.

Tot zover het goede nieuws. Want ik heb ook zorgen. Ik ben heel blij dat ‘onze’ aanpak over de hele stad zal worden uitgerold. Maar het moet niet zo zijn dat deze schaalvergroting ertoe leidt dat men gaat werken met een soort blauwdruk. De buurten in de stad zijn te verschillend en vragen om een specifieke aanpak. Het basisprincipe één team, één regisseur, één gezin moet algemeen gelden, maar de invulling moet wat mij betreft kunnen verschillen. De Kolenkitbuurt is een andere buurt dan de Rivierenbuurt of, dichter in de buurt, Oud-West. Het is belangrijk dat de stadsdelen hier voldoende vrijheid in houden.

Mijn andere zorg is dat we in Nederland heel goed zijn in ons specialiseren. Dat is mooi maar de keerzijde van de medaille is dat we beleid verkokeren om specialismen te beschermen. Met een aanpak als ‘Samen DOEN’ doorbreken we die afbakening juist, maar ook hierin schuilt een gevaar, namelijk dat ‘Samen DOEN’ een specialisme op zich wordt. Het stadsdeel moet er daarom voor waken dat ook de aanpak als geheel wordt uitgevoerd in samenhang met bijv. Buurt Praktijk Teams en de wijkteams van welzijnsaanbieders.

In West zal de aanpak in 2013 worden uitgebreid naar de Gulden Winckelbuurt en Robert Scottbuurt. Dat betekent dat meer multiprobleemgezinnen op een effectieve manier hulp kan worden geboden en daar ben ik blij om. Daarbij hoop ik dat de aanpak ook in andere buurten waar het nodig snel zal worden ingevoerd. Want naast dat het een inhoudelijk goede werkwijze is, is het ook veel efficiënter en goedkoper. En dat is niet onbelangrijk in een tijd van pijnlijke bezuinigingen.